Ήταν όλη η Κάλυμνος παρούσα στην φετινή εκδήλωση του “ΠΟΚΙΝΗΜΑΤΟΣ” των Σφουγγαράδων.

Εντυπωσιακή, ενδιαφέρουσα, γεμάτη παράδοση, ιστορία και αναμνήσεις, ενώ δεν έλειψαν και οι συγκινητικές στιγμές, η εκδήλωση αναβίωσης-αναπαράστασης του “Ποκινήματος” των Σφουγγαράδων της Καλύμνου, που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 7 Αυγούστου 2024,για 2η συνεχόμενη χρονιά,  για να θυμηθούν οι παλιοί που τα βίωσαν και να τα γνωρίσουν οι νέοι, που καλούνται με σεβασμό στην Ιστορία και την Παράδοση, αλλά και στην διατήρηση της ταυτότητας του νησιού, να τα προστατέψουν και να τα συνεχίσουν.

Κάτοικοι της Καλύμνου, επισκέπτες του νησιού, μικροί και μεγάλοι, κατέκλυσαν το χώρο μπροστά από το Επαρχιακό Μέγαρο και σε όλη την προκυμαία. Ο μεγάλος αριθμός καρεκλών που τοποθετήθηκε δεν ήταν αρκετός για να καλύψει όλο τον κόσμο που παραβρέθηκε. Η προσέλευση του ήταν συνεχής καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης και αρκετός ο κόσμος που την παρακολούθησε όρθιος, από την προκυμαία και τον χώρο που είχε οριοθετηθεί.

Παρών ο Μητροπολίτης Λέρου, Καλύμνου και Αστυπαλαίας κκ Παϊσιος, οι Τοπικές Αρχές του νησιού (Πολιτικές ,στρατιωτικές, Σωμάτων ασφαλείας, εκπρόσωποι Φορέων κα). Από εκτός Καλύμνου παραβρέθηκαν Διοικητής της 80 ΑΔΤΕ Ταξίαρχος Παύλος Ανδρικόπουλος , ο Δήμαρχος Χάλκης Ευάγγελος Φραγκάκης που συνοδευόταν από τον αντιδήμαρχο Σπυρίδη Διοσμάκη και το δημοτικό σύμβουλο Δημήτρη Αγγελή ,ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου Ιωάννης Πάππου ,εκπρόσωποι αποδήμων, η πολιτεύτρια της ΝΔ Κατερίνα Εμμανουήλ

Μία πολύ καλά οργανωμένη, συντονισμένη, δουλεμένη εκδήλωση και αρκετά βελτιωμένη σε σχέση με την περσινή και αξίζουν συγχαρητηρίων οι διοργανωτές και όσοι με οποιοδήποτε τρόπο συνέβαλαν στην επιτυχία της.

Λίγο μετά τις 7.00 το απόγευμα, ξεκίνησε η εκδήλωση με το καλωσόρισμα, από το Γιάννη Νομικάριο, που είχε την ευθύνη της όλης παρουσίασης.

Ακολούθησε ο χαιρετισμός από τον Έπαρχο ΠΕ Καλύμνου Μανώλη Μουσελλή ,ο οποίος όπως ανέφερε η φετινή εκδήλωση του ΠΟΚΙΝΗΜΑΤΟΣ είναι μία προσπάθεια της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και δεκάδων Εθελοντών και χορηγών. Συγκινητική η στιγμή που ο Έπαρχος ανακοίνωσε ότι η φετινή εκδήλωση αφιερώνεται στη μνήμη του 18χρονου Σάββα Καρδούλια που τόσο πρόωρα και άδικα έχασε τη ζωή του σε τροχαίο δυστύχημα που συνέβη πριν λίγες ημέρες. Μάλιστα κάλεσε τον αρχηγό των Προσκόπων Καλύμνου Γιώργο Κάτρη στον οποίο επέδωσε πλακέτα στη μνήμη του για την οικογένεια του αδικοχαμένου νέου.

Στη συνέχεια ο έπαρχος Μανώλης Μουσελλής κάλεσε στο βήμα, τους δύο Δημάρχους Καλύμνου Ιωάννη Μαστροκούκου και Χάλκης Βαγγέλη Φραγκάκη ,των δύο νησιών με ιστορία στη σπογγαλιεία, οι οποίοι απηύθυναν σύντομους χαιρετισμούς

Ξεκινώντας το κύριο μέρος της εκδήλωσης, ο Γιάννης Νομικάριος έκανε μία σύντομη εξιστόρηση της περιόδου του Ποκινήματος και στη συνέχεια παρουσιάστηκε, η διαδικασία με Καπετάνιους  και «κουμάντα» – (έμπιστοι άνθρωποι των καπεταναίων, καλοί θαλασσινοί  και υπεύθυνοι της δουλειάς) να κανονίζουν τα πληρώματα που χρειαζόταν και όλες τις προετοιμασίες, αλλά και το σκληρό το παζάρεμα με τους σφουγγαροεμπόρους και στις συμφωνίες που κατέληγαν.

Προετοιμάζονται οι «κουμπάνιες»  – η τροφοδοσία των πληρωμάτων

Στο χρονικό διάστημα που μερεμετίζονταν και εξοπλίζονταν τα σφουγγαράδικα πλεούμενα, ο καπετάνιος πυρετωδώς τρέχει και δεν φτάνει να κλείσει συμφωνίες με τους χοντρεμπόρους μαγαζάτορες, για να οργανώσει και να  νεμαζέψει – συγκεντρώσει τις κουμπάνιες – την τροφοδοσία για τα πληρώματα. 

Για τις μεγάλες σφουγγαράδικες ξεκινήσεις, με 50 – 60 νοματαίους, δύτες και κουπάδες – πληρώματα κουβέρτας – καταστρώματος),)  που θα πήγαιναν στα μέρη της Μπαρμπαριάς και θα παράμεναν για τουλάχιστο 6 – 7 μήνες, χρειαζόταν υπεύθυνη οργάνωση, σωστός υπολογισμός στις προμήθειες κάθε είδους τροφοδοσίας και καλή διαχείριση από το μάγειρα,  ώστε να μπορέσουν «να βγάλουν το καλοκαίρι και… να μην πεινάσουν!»

Συγκίνηση, ευλάβεια, «φόβος Κυρίου» στα σκληρά απ’ την αλμύρα πρόσωπα των σφουγγαράδων, που με το κασκέτο στο χέρι, σταυροκοπιούνται επικαλούμενοι τη θεία βοήθεια : «Σώσον Κύριε το λαό σου και… ευλόγησον το ταξίδι μας»

Κι ο παπάς, μες στο καΐκι, με  την εικόνα  του Αγ. Νικολάου, να ραντίζει μ’ αγιασμό πληρώματα, εργαλεία της δουλειάς και να δίνει ευχές:- « Είθε η Θεία δύναμη κουράγιο να σας δίνει, // στους κυβερνήτες φώτιση  και σας (πληρώματα)  να κατευθύνει»

Κι ήρθε η ώρα του φευγιού. Τα σφουγγαράδικα πλεούμενα έτοιμα να σαλπάρουν.

Όλο το νησί στο πόδι,  κατέβηκε να αποχαιρετίσει τους σφουγγαράδες του. Γονείς, γυναίκες, παιδιά, συγγενείς και φίλοι, παλιοί δύτες, επιθυμούν να σφίξουν στην αγκαλιά τους, να ασπαστούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, που φεύγουν για ένα ταξίδι τόσο μακρινό και επικίνδυνο!

Ακολούθησε ένα 15λεπτο θεατρικό δρώμενο, με διαλόγους που προσάρμοσε ο Ιατρός και συγγραφέας Γιάννης Κουλλιάς. Σύζυγος, τα παιδιά και η πεθερά να αποχαιρετούν το δικό τους άνθρωπο.

Όμως είναι και οι αργοπορημένοι που μέχρι την τελευταία στιγμή πίνουν και διασκεδάζουν και φτάνουν με τα όργανα και τραγουδώντας το εμβληματικό Κυπραίικο τραγούδι «Τα ριάλια – ριάλια, ριάλια, τα μονόλιρα πεμτόλιρα και τούμπλες …κι οι πεζεβέγκηδες που τά ΄χουνε στις πούγκες», για να επιβιβαστούν στον αχταρμά, που ήδη έχει ανάψει τις μηχανές του.

Η ώρα του Αποχαιρετισμού και η αναχώρηση του Αχταρμά

Ο μισεμός είναι καημός το κατευόδιο ζάλη…

Μέρα βαριά του μισεμού, τα σωθικά μας μαύρα,

ώρα πικρή του χωρισμού, φωτιά, καημός και λαύρα

Και στη φετινή εκδήλωση χρησιμοποιήθηκε για την αναπαράσταση το επιβλητικό σφουγγαράδικο σκάφος, τύπου «αχταρμάς» με το όνομα «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΗΣ» της οικογένειας Σαρούκου  που τα τελευταία χρόνια κοσμεί το λιμάνι της Καλύμνου (ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΧΤΑΡΜΆ “ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΗΣ”, στο τέλος του δημοσιεύματος.)

Ήλθε η ώρα της αναχώρησης του Αχταρμά με το χαρακτηριστικό ήχο της ονομαστής μηχανής “ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗ” να ακούγεται σε όλη την προκυμαία και να σκορπά ρίγη συγκίνησης. Το σκάφος λύνει κάβους, κάνει ένα σταυρό μέσα στο λιμάνι και αναχωρεί για την Μπαρμπαριά.

Στην προκυμαία Γονείς, γυναίκες, παιδιά, συγγενείς και φίλοι, παλιοί δύτες, αποχαιρετούν κουνώντας τα μαντήλια, ενώ την αναχώρηση συνοδεύουν τα τραγούδια του αείμνηστου μερακλή και γλεντζέ σφουγγαροκαπετάνιου Παντελή Γκινή,«Αγάντα για λέσα να’ ρθει η μαγγιόρα ( η βαριά άγκυρα) μέσα….»,   « για λέσα λεβεντόνια και  της Μπαρμαριάς γλαρόνια…» και το διεθνές γνωστό τραγούδι «Ντιρλαντά, και τέζα πλάτες (λάμνετε – τραβάτε κάργα τα κουπιά),  για ξανθές και μαυρομάτες…»  

Ακολούθησε επίδειξη του ντυσίματος του δύτη. Ένας παλιός δύτης ντύνεται με τη φορεσιά και το σκάφανδρο.

Ακολούθησε η Νικητάδαινα Ρεϊση που διάβασε ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίου του αείμνηστου Σακελλάρη Τρικοίλη ,με προσευχές από τα ποιήματα του ποιητή Οππιανού που έζησε τον 2ο αιώνα μ.Χ.και έκανε αναφορές στους πρώτους σφουγγαράδες στο σύγγραμμα του “Αλιευτικά”

Η εκδήλωση συνεχίστηκε με χορούς από τα χορευτικά του λυκείου Ελληνίδων Καλύμνου.

Την όλη εκδήλωση πλαισίωσε η μοναδική Καίτη Κουλλιά, που με την μελωδική της φωνή και χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων, συνόδευσε τα δρώμενα της όλης παρουσίασης.

Ακολούθησε ένα ξεχωριστό μουσικό πρόγραμμα με τη μπάντα του Γιώργου Μπουφίδη του Γιάννη Μαγκάκη και άλλων εξαιρετικών μουσικών και με τη φωνή της Καίτης Κουλλιά.

Πριν ολοκληρωθεί η εκδήλωση ο Γιάννης Νομικάριος έκανε προσκλητήριο-αναφορά νεκρών σφουγγαράδων που έχασαν τη ζωή τους στα παράλια της Βόρειας Αφρικής και παρουσίασε όλους τους συντελεστές και συμμετέχοντες στην εκδήλωση, ενώ αναφέρθηκε ονομαστικά σε όλους τους χορηγούς της εκδήλωσης.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΧΤΑΡΜΆ “ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΗΣ”

Ένα πανέμορφο λευκό σκάφος, που θυμίζει στους παλαιοτέρους εκείνες τις καλές εποχές, τότε που τα σφουγγαράδικα σκάφη και το σφουγγάρι αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λίθο της τοπικής οικονομίας, ενώ κάνει κοινωνούς τους νεότερους στην παράδοση του νησιού.

Το σκάφος αυτό ναυπηγήθηκε στην Κάλυμνο στο καρνάγιο της οικογένειας Σαρούκου (γνωστοί ως Τριπολίτηδες) και είναι πιστό αντίγραφο αντίστοιχου σκάφους που είχε κατασκευαστεί το έτος 1938 και λειτουργούσε έως και το 1980.

Κοιτάζοντας το νέο αυτό αχταρμά μπορεί εύκολα να διαπιστώσεις ότι κατασκευάστηκε με πολύ μεράκι, στην εντέλεια και είναι προσεγμένο και στην παραμικρή του λεπτομέρεια. Η επίσημη καθέλκυση και ο αγιασμός πραγματοποιήθηκαν ,πριν 8 χρόνια, την Κυριακή 9 Αυγούστου 2015 στις 7.00 το απόγευμα στην προβλήτα μπροστά από το Λιμεναρχείο.

Κλείνοντας να παραθέσουμε κάποια στοιχεία για το τι ήταν το σφουγγαράδικο σκάφος τύπου αχταρμάς.

H νέα μέθοδος σπογγαλιείας εκείνης της εποχής οδήγησε στην καθιέρωση ενός άλλου τύπου σκάφους που ανταποκρινόταν καλύτερα στις νέες απαιτήσεις. Ο «αχταρμάς» ή «μηχανοκάικο» ήταν μια παραλλαγή του γνωστού τρεχαντηριού, προσαρμοσμένη στην καινούργια χρήση. Το ολικό μήκος του σκάφους ήταν συνήθως 9 με 10 μέτρα και το πλάτος του λίγο περισσότερο από τα 3 μέτρα του ολικού μήκους.

Ο «αχταρμάς» είχε έντονη σιμότητα (καμπυλότητα) στο κατάστρωμα, κατά μήκος και εγκάρσια στον άξονα συμμετρίας του, ώστε τα νερά που έπεφταν πάνω στο κατάστρωμα από τις φουρτουνιασμένες θάλασσες να φεύγουν από τα μπούνια στο παραπέτο του σκάφους. Πριν την καθιέρωση της μηχανής εσωτερικής καύσης (γύρω στο 1920) ο «αχταρμάς» είχε ένα κατάρτι με μια παραλλαγή του πανιού σακολέβα.

Το σκάφος του «αχταρμά» ήταν αρκετά φαρδύ με «μάσκες» ώστε να διαθέτει αρκετό χώρο, αλλά και μεγάλη επιφάνεια καταστρώματος αναλογικά με το μέγεθός του. Στο αμπάρι θέση είχε η χειροκίνητη αεραντλία (μηχανή) που τροφοδοτούσε τους δύτες με αέρα και οι κουκέτες για την ξεκούραση των δυτών.

Στον «αχταρμά» δούλευαν συνήθως 12 με 24 άντρες, εκ των οποίων οι μισοί ήταν δύτες και οι υπόλοιποι πλήρωμα.

Τα πιο γνωστά μέρη που χτιζόντουσαν «αχταρμάδες» ήταν η Σύμη, η Κάλυμνος, η Ύδρα και αργότερα ο Πειραιάς και το Πέραμα.

πηγή: kalymnos news