Με την κήρυξη της Επανάστασης τα Δωδεκάνησα πήραν μέρος στην Εθνεγερσία, αν και βρίσκονταν κοντά στα μικρασιατικά παράλια και γύρω από τη Ρόδο, όπου υπήρχαν ισχυρές τουρκικές δυνάμεις. Στην προετοιμασία του ξεσηκωμού σημαντική υπήρξε η προσφορά του Εμμανουήλ Ξάνθου από την Πάτμο, που με τους Νικόλαο Σκουφά και Αθανάσιο Τσακάλωφ ίδρυσαν τη Φιλική Εταιρεία. Και όταν ήρθε ο καιρός, ο Ξάνθος πήγε στην Πετρούπολη και πρότεινε την αρχηγία του Αγώνα στον Ιωάννη Καποδίστρια. Κι όταν εκείνος αρνήθηκε, ο Ξάνθος απευθύνθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, που την δέχθηκε.

Ιδιαίτερα δυναμική στις πολεμικές επιχειρήσεις υπήρξε η συμμετοχή των Κασίων. Με τα πλοία τους περιπολούσαν και προστάτευαν την επαναστατημένη Κρήτη και τα νησιά κοντά στη Ρόδο από τουρκικές επεμβάσεις, και με επιδρομές στα παράλια της Αιγύπτου, Παλαιστίνης, Λιβάνου, Συρίας και Καραμανίας προκαλούσαν φθορές στον εχθρό βοηθώντας τον εθνικό αγώνα. Βαρύ υπήρξε το Ολοκαύτωμα της Κάσου, με το οποίο πλήρωσαν τη συμμετοχή τους στην Επανάσταση. Πολλοί έπεσαν πολεμώντας, άλλους τους πήραν στα κάτεργα, ενώ αυτοί που κατέφυγαν στα βουνά και σ' άλλα νησιά συνέχισαν τον αγώνα. Χειρότερη υπήρξε η τύχη των γυναικόπαιδων που κατέληξαν στα σκλαβοπάζαρα.

Ανάλογα με τις δυνατότητές τους συνέβαλαν τα άλλα νησιά. Ναυπηγούσαν, αρμάτωναν και επάνδρωναν πλοία, και συνέβαλαν οικονομικά με την πληρωμή φόρων στην ελληνική κυβέρνηση. Ακόμη και η Ρόδος και η Κως, όπου υπήρχαν ισχυρές τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις, βρήκαν τρόπους να ενισχύσουν την Επανάσταση.

Πολλοί, όπως ο Παναγιώτης ο Ρόδιος, πολέμησαν στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Ηρθε από το Παρίσι, κατατάχθηκε στο Σύνταγμα Φιλελλήνων ως αξιωματικός, πολέμησε στη μάχη του Πέτα και συμμετείχε στην πολιορκία και άλωση του Ναυπλίου. Αργότερα με τον φιλέλληνα Φαβιέρο έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον του Ιμπραήμ. Στη συνέχεια, ο Καποδίστριας τον διόρισε Γραμματέα επί των Στρατιωτικών, ο Οθωνας τον προήγαγε σε υποστράτηγο και δυο φορές διετέλεσε Υπουργός Στρατιωτικών.

Ο Δημήτριος Θέμελης από την Πάτμο μύησε πολλούς ομοεθνείς στη Φιλική Εταιρεία από τη Βλαχία μέχρι την Πελοπόννησο και στα νησιά του Αιγαίου, και πήρε μέρος σε πολλές μάχες. Τον Σεπτέμβρη του 1821 πολέμησε στην άλωση της Τριπολιτσάς, και το 1826 βρίσκεται στο Μεσολόγγι ως «Γενικός Διευθυντής των πολιτικών και στρατιωτικών υποθέσεων της Δυτικής Ελλάδος», να πολεμά εναντίον του Κιουταχή. Επεσε ένδοξα στις επάλξεις λίγο πριν την Εξοδο των «Ελευθέρων Πολιορκημένων».

Εκτός του Ολοκαυτώματος της Κάσου, στα Δωδεκάνησα συνέβησαν ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με την Ελληνική Επανάσταση. Στις 31 Αυγούστου 1788 ο Λάμπρος Κατσώνης, συνάντησε τον τουρκικό στόλο στα νερά της Καρπάθου και ορμώμενος από το μεταξύ Καρπάθου και Σαρίας στενό, και μετά από ολοήμερο σφοδρό αγώνα, τον ανάγκασε να καταφύγει στη Ρόδο.

Στις 29 Αυγούστου 1824, ο ελληνικός στόλος υπό τον ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη, ευρισκόμενος στο Γυαλί της Νισύρου, όρμησε και καταναυμάχησε τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο μεταξύ Καλύμνου και του μικρασιατικού ακρωτηρίου Γέροντα.

Δυστυχώς, παρ' όλες τις θυσίες και τους αγώνες, τα Δωδεκάνησα έμειναν εκτός των ορίων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και πέρασε πάνω από αιώνας, γεμάτος αγώνες και θυσίες μέχρι να πραγματοποιηθεί ο προαιώνιος πόθος των νησιωτών.

Φέτος, με τον εορτασμό της 200ης επετείου της Επανάστασης του 1821, κυκλοφόρησε στη Ρόδο το βιβλίο του Μανώλη Μακρή «Τα Δωδεκάνησα στην Εθνεγερσία του 1821». Το βιβλίο μεταφράστηκε στα αγγλικά από τους Μανώλη Κασσώτη και Δημοσθένη Τριανταφύλλου, και εκδόθηκε δαπάναις του κ. Τριανταφύλλου εις μνήμην της συζύγου του Βαρβάρας. Οι δύο εκδόσεις κυκλοφορούν στην Αμερική προς οικονομικό όφελος της Δωδεκανησιακής Ομοσπονδίας.